Ghế cạnh cửa thoát hiểm máy bay được ưa thích vì sự rộng rãi, thoải mái, nhưng hành khách không đáp ứng một số tiêu chuẩn đặc biệt sẽ không được ngồi ở vị trí này.
Trong các chuyến bay thương mại, nhiều hành khách luôn thích đặt chỗ ở hàng ghế cửa thoát hiểm (exit row). Lý do rất dễ hiểu: Chỗ để chân rộng hơn đáng kể, cảm giác thoải mái hơn, và thường được coi như một “ghế hạng phổ thông siêu rộng” miễn phí.
Tuy nhiên, nếu ghế cạnh cửa thoát hiểm là vị trí được “ưu tiên” vì sự thoải mái, thì nó cũng là vị trí bị kiểm tra kỹ hơn bất kỳ ghế nào khác trên máy bay. Tiếp viên hàng không buộc phải chắc chắn rằng người ngồi ở đây đáp ứng đủ tiêu chuẩn an toàn, đủ khả năng thực hiện trách nhiệm đặc biệt trong trường hợp khẩn cấp.
Vậy chính xác vì sao ghế này lại được kiểm tra kỹ như vậy? Những tiêu chuẩn nào được áp cho hành khách? Và trách nhiệm cụ thể của họ ra sao nếu tình huống xấu nhất xảy ra?
Cửa thoát hiểm – lối sinh tồn quan trọng nhất trên máy bay
Máy bay dân dụng hiện đại được thiết kế với nhiều cửa thoát hiểm, nhưng không phải cửa nào cũng dễ tiếp cận khi xảy ra sự cố. Các cửa chính (boarding door) thường nằm ở đầu và cuối máy bay, nhưng trong nhiều tình huống như cháy động cơ, khói lan nhanh, hoặc máy bay nghiêng lệch, các cửa này có thể bị chặn hoặc không thể mở.
Lúc này, cửa thoát hiểm ở giữa thân máy bay (ở hàng ghế exit row) lại trở thành lối ra an toàn và khả thi nhất. Đây là cửa giúp hành khách thoát hiểm nhanh nhất, giảm nguy cơ tắc nghẽn dòng người và tăng tốc độ di tản.
Trong quá trình đánh giá an toàn của máy bay, các hãng và nhà sản xuất đều coi việc có thể mở cửa thoát hiểm đúng cách trong 10 giây là điều kiện quan trọng để máy bay được cấp phép vận hành. Điều này có nghĩa: hành khách ngồi gần cửa thoát hiểm phải là người có khả năng mở cửa nhanh, dứt khoát và chính xác.
Vì sao không phải ai cũng được ngồi ghế cạnh cửa thoát hiểm trên máy bay? (Ảnh: Reddit)
Tiêu chuẩn cho hành khách ngồi gần cửa thoát hiểm
Không phải ai cũng ngồi được ghế exit row. Tiếp viên được quyền từ chối hoặc đổi chỗ nếu hành khách không đạt tiêu chuẩn. Các tiêu chuẩn này không phải do hãng bay tự đặt mà được quy định rõ trong hướng dẫn của ICAO và FAA. Một số tiêu chuẩn phổ biến gồm:
– Đủ 15 tuổi trở lên: Trẻ em, dù ngồi chung với người lớn, đều không được phép vì không đủ thể chất và nhận thức).
– Sức khỏe và thể lực tốt: Hành khách phải tự mở cửa được bằng hai tay, kéo hoặc đẩy cửa nặng khoảng 15–25 kg tùy loại máy bay, di chuyển được nhanh chóng, không bị thương tật cản trở vận động. Người mang bó bột, chống nạng, bị đau vai, đau lưng, hoặc phụ nữ mang thai thường không được bố trí ở vị trí này.
– Không mắc vấn đề ảnh hưởng đến nhận thức và phản ứng: Người say rượu, sử dụng chất kích thích, hoặc có dấu hiệu buồn ngủ, thiếu tỉnh táo sẽ bị yêu cầu đổi chỗ.
– Hiểu được hướng dẫn an toàn bằng lời nói hoặc hình ảnh: Hành khách phải giao tiếp đủ để hiểu chính xác chỉ dẫn của tiếp viên, đọc được nhãn, hướng dẫn dán trên cửa, nghe và thực hiện yêu cầu trong lúc khẩn cấp. Vì vậy, hành khách không thể giao tiếp bằng ngôn ngữ chung với tiếp viên (ví dụ không hiểu tiếng Anh hoặc tiếng Việt tùy hãng) đôi khi vẫn được ngồi, nhưng chỉ khi họ chứng minh rằng họ hiểu được hình ảnh và ký hiệu an toàn.
– Tinh thần sẵn sàng giúp đỡ và chịu trách nhiệm: Một chi tiết ít người biết, khi bạn gật đầu hoặc trả lời “đồng ý” với câu hỏi của tiếp viên trước khi cất cánh, bạn đang chính thức nhận nhiệm vụ hỗ trợ mở cửa thoát hiểm theo đúng quy định an toàn hàng không. Nếu bạn từ chối, hãng bay buộc phải đổi chỗ cho bạn và điều này hoàn toàn bình thường.
Vì sao tiếp viên kiểm tra kỹ đến vậy?
Hành khách ở exit row không phải chỉ “ngồi cho rộng”. Họ được xem như một phần của quy trình an toàn, là người đầu tiên hỗ trợ khi có sự cố. Đó là lý do tiếp viên thường hỏi:
– “Anh/chị có ngồi được ở hàng ghế thoát hiểm không?”.
– “Anh/chị có sẵn sàng hỗ trợ trong trường hợp khẩn cấp không?”.
– “Anh/chị có đọc hiểu được hướng dẫn an toàn đặt trong túi ghế không?”.
Tiếp viên phải kiểm tra các yếu tố sau:
– Tư thế chuẩn bị trước khi cất cánh: Không để hành lý dưới chân. Không được để đồ chắn lối thoát hiểm. Không đóng cửa sổ che nắng (window shade).
Hành khách ở đây cần giữ mọi thứ thông thoáng và sẵn sàng.
– Nhận thức và hiểu biết: Tiếp viên quan sát xem hành khách có đang nghe hướng dẫn hay không. Nếu hành khách ngủ gật, đeo tai nghe lớn tiếng, hoặc tỏ vẻ thiếu hợp tác, họ sẽ bị mời đổi chỗ.
– Tình trạng thể chất: Nếu hành khách bị chấn thương hoặc mệt mỏi sau khi lên máy bay, tiếp viên có thể yêu cầu chuyển chỗ vì lo ngại ảnh hưởng đến việc mở cửa.
Trách nhiệm đặc biệt của người ngồi ghế cửa thoát hiểm
Trong tình huống khẩn cấp, người ở hàng ghế cửa thoát hiểm phải là nhóm đầu tiên hành động. Để đảm bảo việc sơ tán máy bay nhanh chóng, họ sẽ được yêu cầu hỗ trợ bằng cách tuân theo hướng dẫn của phi hành đoàn. Các trách nhiệm cụ thể có thể gồm:
– Mở cửa theo đúng thao tác: Không phải cửa nào cũng mở bằng cách kéo tay nắm. Một số cửa phải đẩy mạnh, một số cửa cần xoay tay cầm theo ký hiệu. Sai thao tác có thể khiến cửa bị kẹt hoặc trượt phao bung ra sai thời điểm.
– Giữ an toàn cho chính mình và người khác: Họ phải quan sát bên ngoài xem liệu có lửa, có khói hay nước có quá cao, cánh máy bay có chắn lối thoát? Nếu cửa không an toàn để mở, họ phải ngay lập tức dùng lối thoát hiểm khác.
– Hướng dẫn hành khách rời khỏi máy bay: Họ cần hô to, chỉ dẫn, hỗ trợ người ở phía sau thoát ra đúng hướng, nhanh và không chen lấn.
– Rời khỏi máy bay cuối cùng trong nhóm gần cửa: Sau khi đảm bảo dòng người thoát ra suôn sẻ, người mở cửa – dù không phải nhân viên – được khuyến cáo thoát sau cùng trong khu vực của họ.
Nhiệm vụ này hoàn toàn không đơn giản, cũng không phù hợp với những người thiếu bình tĩnh hoặc sợ hãi.
Ghế exit row luôn hấp dẫn bởi sự rộng rãi, nhưng đi kèm với nó là yêu cầu nghiêm túc về an toàn bay. Hành khách ngồi đây không chỉ được hưởng tiện nghi mà còn phải sẵn sàng gánh vác trách nhiệm trong tình huống sinh tử.
Việc tiếp viên kiểm tra kỹ là cần thiết để đảm bảo an toàn chung, không phải để làm khó. Mỗi hành khách đáp ứng đủ tiêu chuẩn ở vị trí này chính là một “trợ lý an toàn” quan trọng, giúp cả trăm con người trên máy bay có thêm cơ hội sống sót nếu xảy ra sự cố.
Một chỗ ngồi rộng rãi, đi kèm một nhiệm vụ lớn – đó chính là lý do vì sao ghế cạnh cửa thoát hiểm luôn được “ưu tiên”, nhưng đồng thời cũng bị kiểm tra kỹ nhất.
