Giới chức Iran đã thực hiện một trong những động thái can thiệp lớn nhất vào hệ thống tài chính trong nhiều thập kỷ, sau khi tiếp quản ngân hàng tư nhân Ayandeh vốn đang chìm trong khủng hoảng nợ.
Ayandeh, một trong những ngân hàng tư nhân lớn nhất Iran, đã tuyên bố phá sản vì khó khăn tài chính.
Tài sản của ngân hàng đã được chuyển giao cho ngân hàng quốc doanh Bank Melli Iran (BMI) dưới chỉ đạo của Ngân hàng trung ương Iran (CBI). Các chi nhánh đã đổi sang biển hiệu trắng của BMI.
CBI tuyên bố quyền lợi của 7,6 triệu người gửi tiền tại ngân hàng vẫn được đảm bảo.
Thành lập năm 2012 bởi Ansari – một trong những gia tộc giàu có nhất Iran – Ayandeh nổi tiếng với lãi suất huy động cao nhất thị trường. Ngân hàng Ayandeh vận hành mạng lưới 270 chi nhánh trên toàn đất nước, bao gồm 150 chi nhánh tại thủ đô Tehran.
Mức lãi suất hấp dẫn giúp ngân hàng thu hút lượng tiền gửi khổng lồ, song buộc phải vay nợ lớn từ ngân hàng trung ương để duy trì thanh khoản. CBI đã in thêm tiền để cứu ngân hàng vốn từng được coi là “quá lớn để phá sản”. Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng biện pháp này góp phần làm trầm trọng thêm tình trạng lạm phát kinh niên của Iran.
Nỗ lực của CBI thất bại. Ayandeh cuối cùng cũng được tiếp quản bằng cơ chế xử lý ngân hàng phá sản có kiểm soát nhằm tránh gây tác động lớn hơn tới hệ thống tài chính.
Theo hãng tin Tasnim, Ayandeh nợ ngân hàng trung ương khoảng 5 triệu tỷ rial (4,6 tỷ USD), trong khi 97% khoản vay của khách hàng đã quá hạn thanh toán.
Ngoài ra, ngân hàng gánh khoản lỗ 5,2 tỷ USD và các khoản nợ phải trả khoảng 2,9 tỷ USD.
BMI sẽ tiếp quản toàn bộ tài sản và nghĩa vụ thanh khoản của Ayandeh. Ngân hàng có tổng tiền gửi 2,5 triệu tỷ rial (2,3 tỷ USD) nhưng vốn điều lệ chỉ 16 nghìn tỷ rial (14,8 triệu USD). BMI cam kết giữ nguyên nhân sự và tiếp tục chi trả lãi suất hiện hành cho đến khi hợp đồng tiền gửi đáo hạn.
Ayandeh và gia đình sáng lập Ansari từ lâu bị cáo buộc dùng tiền gửi của khách hàng để đầu tư vào các công ty con và dự án đầu cơ, với 40–44% khoản vay nội bộ cấp cho doanh nghiệp liên kết.
Người sáng lập Ali Ansari phủ nhận cáo buộc, nói rằng “sự thật sẽ sáng tỏ” và khẳng định Ayandeh là “biểu tượng của những nỗ lực thông minh thể hiện trong các dự án lớn”. Dự án nổi bật nhất là Iran Mall ở Tehran – một trong những trung tâm thương mại lớn nhất Trung Đông.
Theo CBI, các khoản nợ xấu của Ayandeh lên tới ít nhất 1,4 triệu tỷ rial (1,3 tỷ USD). Nhiều khoản vay không có tài sản thế chấp hoặc định giá quá cao.
Trong nhiều năm, cả phe bảo thủ lẫn cải cách đều kêu gọi đóng cửa Ayandeh, cho rằng việc ngân hàng trung ương duy trì cứu trợ chỉ làm tăng lạm phát và khiến đồng rial mất giá.
Ngày 18/10, Ayandeh thay ban lãnh đạo và đề xuất tăng vốn thêm 2 triệu tỷ rial (1,8 tỷ USD) để cứu vãn tình hình. Tuy nhiên, hôm sau, Tổng thống Masoud Pezeshkian, Chánh án Gholam-Hossein Mohseni-Ejei và Chủ tịch Quốc hội Mohammad Bagher Ghalibaf đã bác bỏ kế hoạch tái cấp vốn, mở đường cho biện pháp quốc hữu hóa.
Ngày 22/10, ông Mohseni-Ejei cảnh báo công khai rằng tư pháp sẽ can thiệp nếu CBI không hành động. Hai ngày sau, Thống đốc CBI Mohammad-Reza Farzin tuyên bố tiếp quản chính thức Ayandeh.
Một quản lý mới tại Ayandeh chia sẻ: “Chúng tôi hoàn toàn bất ngờ. Ai cũng nghĩ đề xuất tăng vốn sẽ được chấp thuận”.
Các tài sản phi thanh khoản, bao gồm bất động sản quy mô lớn, sẽ được bán dần trong 2–3 năm tới thông qua cơ quan bảo hiểm tiền gửi quốc gia, để trả nợ cho CBI và các chủ nợ khác.
Tham khảo: FT
