Ngành công nghiệp ô tô Mỹ một lần nữa rơi vào vòng xoáy khủng hoảng chuỗi cung ứng như đầu những năm 2020 khi Trung Quốc siết chặt nguồn cung đất hiếm.
Dây chuyền lắp ráp tại một nhà máy ở Michigan, nơi sản xuất các mẫu Jeep SUV hạng sang, đã buộc phải ngừng hoạt động từ tuần trước và chưa thể vận hành trở lại cho đến đầu tháng tới.
Theo đại diện Công đoàn Công nhân ngành ô tô (United Auto Workers – UAW), nguyên nhân xuất phát từ tình trạng thiếu hụt nhôm. Ford cũng phải tạm dừng sản xuất tại 3 nhà máy vì lý do tương tự. Hệ quả là hàng nghìn công nhân tại Michigan và Kentucky đã phải chuyển sang nhận trợ cấp thất nghiệp.
Ngành công nghiệp ô tô Mỹ một lần nữa rơi vào vòng xoáy khủng hoảng chuỗi cung ứng như đầu những năm 2020, khi tình trạng thiếu chip bán dẫn toàn cầu khiến toàn ngành lao đao. Khi đó, các lãnh đạo ngành xe thường nhấn mạnh một bài học là không phụ thuộc quá nhiều vào một nhà cung cấp duy nhất. Thế nhưng, thực tế hiện nay cho thấy nhiều loại nguyên vật liệu cùng lúc bị “tắc nghẽn”, đẩy toàn ngành vào tình thế khó lường.
Sam Fiorani, chuyên gia phân tích của hãng tư vấn AutoForecast Solutions, nhận định đây là “sự giao thoa của những vấn đề chưa từng có trong đời”. Dù kinh nghiệm thiếu hụt chip đã cảnh tỉnh các hãng phần nào, song cú sốc đồng loạt từ nhiều phía khiến họ hoàn toàn bất ngờ và khó xoay xở.
Đáng lo ngại hơn, cú đòn này giáng xuống vào lúc ngành xe Mỹ vốn đã chịu sức ép nặng nề từ các khoản thuế quan hàng tỷ USD cùng với chi phí khổng lồ cho chiến lược rút khỏi mảng xe điện. Chỉ tính riêng General Motors, kế hoạch cắt giảm sản xuất xe điện đã khiến tập đoàn này mất 1,6 tỷ USD. Stellantis thì vừa công bố kế hoạch đầu tư 13 tỷ USD tại Mỹ nhằm bù đắp phần nào chi phí do thuế quan.
Theo S&P Global Mobility, doanh số xe tại Mỹ năm nay có thể nhỉnh hơn mức 15,9 triệu chiếc của năm 2024, nhưng triển vọng cho năm sau lại ảm đạm khi sản lượng và doanh số đều được dự báo suy giảm. Giá bán trung bình mỗi chiếc xe vẫn duy trì ở mức cao, khoảng 50.000 USD, khiến người tiêu dùng càng thêm e dè.
Ban đầu, nhiều nhà sản xuất tin rằng thuế quan sẽ không gây tác động quá lớn. Nhưng đến tháng 4, Nhà Trắng bất ngờ nâng thuế nhập khẩu ô tô và linh kiện lên 25%, buộc hàng loạt dây chuyền sản xuất ngừng trệ trong khi lãnh đạo các hãng vội vã tính toán lại phương án sản xuất. Dù sau đó chính quyền có nới lỏng một phần gánh nặng thuế quan đối với các công ty đáp ứng tiêu chuẩn của hiệp định thương mại Bắc Mỹ, tổng chi phí mà ngành phải gánh vẫn vượt quá 12 tỷ USD.
Trung Quốc thì lập tức trả đũa bằng cách siết chặt xuất khẩu đất hiếm – nguyên liệu sống còn cho ngành công nghiệp chế tạo. Đã có thời điểm, các hãng xe Mỹ phải cân nhắc biện pháp cực đoan như gửi động cơ sản xuất trong nước sang Trung Quốc chỉ để lắp nam châm rồi nhập trở lại.
Trong bức tranh u ám đó, một biến cố khác càng khiến tình hình thêm rối ren đó là vụ cháy ba cấp độ hồi tháng 9 tại một nhà máy nhôm ở New York đã khiến cơ sở này phải ngừng hoạt động ít nhất đến đầu năm sau. Sự cố làm gián đoạn lịch sản xuất nhiều mẫu xe ăn khách của Ford và mới đây là các dòng Jeep SUV cao cấp.
Dù Stellantis chỉ thừa nhận thiếu hụt linh kiện, nhiều nguồn tin cho rằng nhôm chính là mắt xích bị đứt gãy. Eric Graham, Chủ tịch UAW tại nhà máy Jeep, lo ngại dây chuyền có thể phải dừng lâu hơn dự kiến.
Ford cũng đã gia hạn việc ngừng lắp ráp các mẫu SUV ba hàng ghế đắt đỏ như Expedition và Lincoln Navigator tại nhà máy Kentucky tới ngày 26/10, đồng thời cắt giảm sản lượng dòng F-Series Super Duty – vốn có giá bán lên tới hơn 100.000 USD mỗi chiếc. Phía Ford cho biết họ đang hợp tác chặt chẽ với Novelis, chủ sở hữu nhà máy nhôm bị cháy, và đồng thời tìm mọi giải pháp thay thế để giảm thiểu rủi ro.
Nhưng khó khăn chưa dừng lại ở đó. Một vấn đề địa chính trị phức tạp cũng đang đe dọa kéo cả ngành xuống vực. Tháng này, Nexperia, nhà sản xuất chip đặt trụ sở tại Hà Lan, đã ngừng giao hàng sau khi chính phủ Hà Lan tiếp quản công ty từ tay chủ sở hữu Trung Quốc.
Trong động thái đáp trả, Trung Quốc cấm tập đoàn mẹ xuất khẩu sản phẩm ra khỏi lãnh thổ. Trong khi 80% sản phẩm của Nexperia vốn được xử lý tại Trung Quốc, lệnh cấm này ngay lập tức khiến nguồn cung chip toàn cầu lao đao. Các hãng xe châu Âu thừa nhận chỉ còn đủ linh kiện để duy trì sản xuất trong vài tuần.
Tham khảo WSJ
