Một nghiên cứu mới cho thấy 11 triệu tấn đất hiếm trong… tro xỉ than.
Suốt nhiều năm qua, nước Mỹ phụ thuộc gần như hoàn toàn vào nguồn nhập khẩu các nguyên tố đất hiếm, nhóm vật liệu thiết yếu trong mọi thứ, từ điện thoại thông minh đến tua-bin gió và pin xe điện.
Tuy nhiên, một nghiên cứu từ Đại học Texas tại Austin (UT Austin) đã hé lộ một sự thật gây kinh ngạc, ngay dưới chân mình, Mỹ đang ngồi trên một kho báu khổng lồ ước tính trị giá tới 8,4 tỷ USD, nằm gọn trong tro xỉ than.
Tro xỉ than là sản phẩm bột mịn còn sót lại sau khi đốt than để tạo năng lượng, từ lâu vốn bị xem như chất thải công nghiệp. Nhưng các nhà khoa học phát hiện rằng thứ “rác” này lại chứa lượng nguyên tố đất hiếm khổng lồ, lên tới 11 triệu tấn, gấp gần 8 lần trữ lượng đất hiếm đã biết của Mỹ. Đây là lần đầu tiên một nghiên cứu toàn quốc đánh giá tiềm năng tro xỉ than như một nguồn tài nguyên chiến lược, mở ra hướng đi mới nhằm củng cố chuỗi cung ứng khoáng sản trọng yếu trong nước.
Theo giáo sư Bridget Scanlon, đồng tác giả của nghiên cứu, phát hiện này là minh chứng cho triết lý “biến rác thành vàng.” Bà cho rằng việc khai thác đất hiếm từ tro xỉ không chỉ tận dụng nguồn tài nguyên bị bỏ phí mà còn giúp giảm tác động môi trường do xử lý chất thải. Khác với khai thác mỏ truyền thống, quá trình đốt than đã “có sẵn” bước tách khoáng khỏi quặng gốc, giảm đáng kể nhu cầu tinh luyện tốn năng lượng.
Nhà khoa học Davin Bagdonas từ Đại học Wyoming cho biết: “Chúng ta đang có hàng triệu tấn vật liệu này rải khắp đất nước và quá trình tiền xử lý đã hoàn tất cho chúng ta.”
Tuy nhiên, không phải mọi tro xỉ đều giống nhau. Nghiên cứu chỉ ra rằng tro từ lưu vực Appalachian chứa nồng độ đất hiếm cao nhất, trung bình 431 miligam trên mỗi kilogram, nhưng chỉ khoảng 30% có thể thu hồi dễ dàng. Trong khi đó, tro từ vùng Powder River Basin tuy có nồng độ thấp hơn (264 mg/kg) nhưng lại có tỷ lệ chiết xuất lên đến 70%, khiến đây trở thành lựa chọn khả thi hơn cho khai thác quy mô lớn. “Sự khác biệt này rất quan trọng, vì nó quyết định nơi nào có thể khai thác hiệu quả nhất,” Scanlon nhấn mạnh.
Dù tiềm năng to lớn, thách thức vẫn nằm ở khả năng thương mại hóa. Các công ty như Element USA đang phát triển công nghệ và đào tạo nhân lực để biến ý tưởng thu hồi đất hiếm từ tro xỉ thành giải pháp kinh tế thực tiễn. “Về lý thuyết, việc lấy đất hiếm từ chất thải mỏ là điều hoàn toàn hợp lý. Vấn đề là làm sao biến nó thành mô hình khả thi,” ông Chris Young, Giám đốc chiến lược của Element USA, nhận định.
Trong bối cảnh Mỹ nỗ lực cắt giảm phụ thuộc vào chuỗi cung ứng khoáng sản từ nước ngoài, phát hiện này mở ra một cơ hội vàng. Nếu thành công, quốc gia từng coi tro xỉ là rác thải có thể biến nó thành tài sản chiến lược, giúp Mỹ tự chủ nguồn vật liệu then chốt cho nền kinh tế xanh tương lai.
