Vào thời kỳ đỉnh cao, Blockbuster từng là biểu tượng của ngành giải trí gia đình toàn cầu – nơi hàng triệu người Mỹ tìm đến để thuê những bộ phim bom tấn cuối tuần. Nhưng chỉ một quyết định sai lầm mang tính lịch sử vào năm 2000 – từ chối mua lại một công ty khởi nghiệp nhỏ bé tên Netflix – đã mở đầu cho sự sụp đổ của đế chế này.
Hai thập kỷ sau, Netflix trở thành “gã khổng lồ” phát trực tuyến trị giá hàng trăm tỷ đô la, còn Blockbuster chỉ còn lại trong ký ức của thời đại analog.
Blockbuster được thành lập năm 1985 bởi David Cook tại Dallas, Texas, sau khi ông rời lĩnh vực phần mềm máy tính. Khác với các cửa hàng cho thuê nhỏ lẻ chỉ có vài trăm bộ phim, Blockbuster gây ấn tượng với 8.000 băng VHS cùng hệ thống quản lý vi tính hóa tiên tiến – một bước nhảy vọt về trải nghiệm khách hàng thời bấy giờ.
Thành công đến nhanh chóng. Năm 1987, công ty nhận được 18,5 triệu USD đầu tư, mở đường cho tốc độ mở rộng chóng mặt. Chỉ trong ba năm, Blockbuster đã có 800 cửa hàng tại Mỹ, và đến năm 1992 con số ấy đạt 2.800, trước khi vươn ra quốc tế.
Đỉnh cao của sự thống trị đến vào năm 2004: 9.000 cửa hàng trên toàn cầu, doanh thu 5,9 tỷ USD, và thương hiệu Blockbuster trở thành biểu tượng của giải trí đại chúng.
Tuy nhiên, đằng sau thành công ấy là một điểm yếu chí tử: phí trả chậm (late fees). Mỗi khách hàng bị tính phí nếu trả phim muộn, mang lại cho Blockbuster tới 800 triệu USD, tương đương 16% tổng doanh thu. Nhưng chính mô hình “kiếm tiền từ sự khó chịu của khách hàng” này lại khiến họ dần đánh mất lòng tin của người tiêu dùng – mở đường cho một cuộc cách mạng sắp tới.
Năm 1997, một kỹ sư phần mềm tên Reed Hastings sáng lập Netflix sau khi… bực bội vì bị Blockbuster phạt 40 USD phí trả muộn. Netflix ban đầu hoạt động theo mô hình gửi DVD qua thư, thu phí thuê bao hàng tháng và loại bỏ hoàn toàn phí trả chậm – một ý tưởng giản dị nhưng đầy cách mạng.
Ba năm sau, vào năm 2000, đồng sáng lập Marc Randolph đề nghị bán Netflix cho Blockbuster với giá 50 triệu USD. Câu trả lời là… tiếng cười chế nhạo. CEO Blockbuster khi đó, John Antioco, cùng ban điều hành đã “cười lớn và đuổi chúng tôi ra khỏi phòng họp,” Randolph kể lại trong hồi ký.
Antioco – người từng giúp Blockbuster tăng gấp đôi doanh thu – tin rằng Netflix chỉ là một công ty nhỏ trong “cơn sốt dot-com” vô nghĩa. Với vị thế thống trị và hàng triệu khách hàng trung thành, Blockbuster cho rằng không cần phải hợp tác với một startup “thư DVD qua bưu điện”.
Họ đâu ngờ rằng khoảnh khắc khinh thường ấy đã khiến Blockbuster đánh mất cơ hội trị giá hơn 150 tỷ USD – một trong những sai lầm chiến lược đắt giá nhất lịch sử kinh doanh.
Sau khi bị từ chối, Netflix không dừng lại. Đến năm 2002, họ niêm yết trên sàn Nasdaq và bắt đầu có lãi. Trong khi đó, Blockbuster vẫn loay hoay với hệ thống cửa hàng vật lý tốn kém và mô hình cũ kỹ.
Reed Hastings sớm nhận ra rằng tương lai không nằm ở DVD, mà nằm ở Internet. Netflix bắt đầu phát triển dịch vụ phát trực tuyến (streaming), đầu tư vào thuật toán gợi ý bằng trí tuệ nhân tạo (AI), và dần tiến sang tự sản xuất nội dung – chiến lược giúp họ trở thành trung tâm của văn hóa giải trí toàn cầu.
Còn Blockbuster? Mãi đến năm 2004, khi Viacom tách khỏi công ty, họ mới ra mắt Blockbuster Online – nhưng đã quá muộn. Cùng năm đó, Blockbuster quyết định xóa bỏ phí trả chậm, mất đi 200 triệu USD doanh thu mỗi năm và thêm 200 triệu USD khác để khởi động dịch vụ trực tuyến. Những mâu thuẫn nội bộ, đặc biệt với nhà đầu tư Carl Icahn, khiến mọi nỗ lực cải tổ bị đình trệ.
Kết quả là, chỉ trong vòng hai năm (2003–2005), giá trị thị trường của Blockbuster giảm 75%. Đến 2010, công ty chính thức nộp đơn phá sản, xóa khoản nợ hơn 1 tỷ USD. Năm 2011, Dish Network mua lại thương hiệu với giá chỉ 320 triệu USD, nhưng đến năm 2013, gần như mọi cửa hàng Blockbuster đều đã đóng cửa.
Ngày nay, chỉ còn duy nhất một cửa hàng Blockbuster ở Bend, Oregon, như một bảo tàng sống của thời kỳ video VHS và hoài niệm những cuối tuần “đi thuê phim”. Cửa hàng này thậm chí được đưa lên Airbnb để du khách trải nghiệm “đêm phim thập niên 90”.
Trong khi đó, Netflix đã trở thành một đế chế streaming toàn cầu, sản xuất những bom tấn như Stranger Things, The Crown hay Squid Game, và đạt giá trị thị trường hàng trăm tỷ đô la.
Các chuyên gia, như Clayton Christensen, coi Netflix là ví dụ kinh điển của đổi mới mang tính phá vỡ (disruptive innovation) – khi một công ty nhỏ tấn công từ phân khúc ngách, rồi dần chiếm lĩnh thị trường của người khổng lồ.
Nguồn: Tổng hợp
