Trong bối cảnh xung đột Nga – Ukraine vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, Liên minh châu Âu (EU) đang thảo luận về một gói trừng phạt mới nhắm vào các quốc gia thứ 3, trong đó có Trung Quốc, do tiếp tục mua dầu khí từ Nga.
Trong những ngày qua, Tổng thống Trump tuyên bố ông “không hài lòng với Nga” và để ngỏ khả năng áp dụng các biện pháp mới nhằm gây áp lực cho Tổng thống Vladimir Putin phải quay lại bàn đàm phán.
Trong khi đó, giới chức EU cũng đã khởi động vòng đàm phán sơ bộ hôm Chủ nhật để bàn về gói trừng phạt tiếp theo, trong đó có đề cập đến biện pháp trừng phạt thứ cấp đối với Trung Quốc – hiện là khách hàng lớn nhất của dầu khí Nga kể từ sau khi xung đột bùng nổ năm 2022.
Một phái đoàn EU cũng đã lên đường sang Washington để gặp gỡ các quan chức Bộ Tài chính Mỹ nhằm phối hợp chính sách. Hai nguồn tin cho biết bất kỳ bước tiến nào trong kế hoạch trừng phạt thứ cấp của châu Âu đều sẽ phụ thuộc vào sự đồng thuận với phía Mỹ.
Chris Wright – Bộ trưởng Năng lượng Mỹ, dự kiến có mặt tại Brussels vào thứ Năm tới để hội đàm với người đồng cấp EU Dan Jorgensen. Ông Wright nhấn mạnh rằng nếu EU muốn Mỹ siết chặt thêm các biện pháp với Nga, châu Âu trước hết cần chấm dứt hoàn toàn việc nhập khẩu dầu khí từ Moscow.
Trung Quốc hiện nhập khẩu khoảng 2 triệu thùng dầu thô Nga mỗi ngày, trong đó 1,3 triệu thùng qua đường biển và 800.000 thùng qua đường ống. Sau khi phương Tây áp trừng phạt toàn diện lên Nga, Bắc Kinh đã vượt qua EU trở thành khách hàng năng lượng số một của Moscow.
Đồng thời, hai bên đã ký kết các dự án khí đốt quy mô lớn như Dòng chảy Siberia 2 và Trung Quốc cũng đang chuẩn bị mở lại thị trường trái phiếu trong nước cho các công ty năng lượng Nga.
Tuy nhiên, việc EU áp trừng phạt thứ cấp lên Trung Quốc không hề đơn giản. Khác với Mỹ, châu Âu vẫn tỏ ra thận trọng vì lo ngại về những động thái trả đũa kinh tế. Trung Quốc hiện là đối tác thương mại lớn thứ 2 của EU, sau Mỹ. Việc áp trừng phạt có thể khiến nhiều doanh nghiệp châu Âu rơi vào thế bị tổn thương.
Ngay trong gói trừng phạt gần nhất, EU mới chỉ nhắm vào 2 ngân hàng nhỏ của Trung Quốc với cáo buộc hỗ trợ giao dịch hàng hóa bị cấm với Nga. Đây được xem như bước “thử nghiệm” khung pháp lý cho các lệnh trừng phạt mở rộng trong tương lai.
Về phía Bắc Kinh, Bộ Ngoại giao Trung Quốc từng nhiều lần tuyên bố phản đối các “biện pháp trừng phạt đơn phương và phi pháp” không có sự cho phép của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, đồng thời nhấn mạnh rằng hợp tác năng lượng giữa các quốc gia là điều “chính đáng”.
Bên cạnh Trung Quốc, Ấn Độ cũng là một khách hàng lớn của dầu Nga. Mỹ mới đây đã đánh thuế 50% lên hàng hóa nhập khẩu từ Ấn Độ nhằm gây sức ép buộc nước này giảm mua năng lượng Nga. Song, EU lại không muốn theo bước Mỹ, do có thể ảnh hưởng xấu đến quan hệ thương mại đang nỗ lực mở rộng với quốc gia đông dân nhất thế giới.
Ngay trong nội bộ EU, kế hoạch trừng phạt Trung Quốc cũng vấp phải rào cản lớn từ một số quốc gia Trung Âu như Hungary và Slovakia. Trong khi một số quốc gia EU đã giảm đáng kể lượng nhập khẩu, Hungary và Slovakia đến nay vẫn phản đối việc cắt hoàn toàn nguồn cung từ Moscow.
Tuy vậy, Dan Jorgensen khẳng định mục tiêu của EU vẫn không thay đổi: “Chúng tôi muốn dừng nhập khẩu năng lượng từ Nga càng nhanh càng tốt. Đây không phải biện pháp mang tính tạm thời – mà là thay đổi chiến lược lâu dài.”
Giữa áp lực trừng phạt ngày càng gia tăng từ phương Tây, Nga và Trung Quốc dường như đang thể hiện rõ lập trường “có lựa chọn ngoài phương Tây”.
Việc Bắc Kinh đón tiếp ông Putin trong lễ duyệt binh, mở cửa thị trường trái phiếu cho các công ty Nga, đồng thời xúc tiến các dự án năng lượng chung quy mô lớn, đều cho thấy sự liên kết ngày càng sâu sắc giữa hai quốc gia.
Tham khảo FT
